‘Lesbische vrouwen willen ook een eigen plek’

Lesbisch café

Het was vooral heel veel aankijken. En aangekeken worden. Welke lesbische vrouw uit Amsterdam en omgeving je het ook vraagt, ze geven allemaal hetzelfde antwoord: in Vivelavie werd er, zoals in iedere bar, gedanst en gedronken, maar nog meer geloerd. Toen de iconische ‘Vie’ in 2017 na 37 jaar haar deuren sloot, leek het een tijdlang alsof er in Amsterdam geen nieuwe bar voor lesbische vrouwen zou komen. Wie nu langs het pand in de Paardenstraat loopt, nog nét aan het Rembrandtplein, vindt er het dertien-in-een-dozijn-visrestaurant Mr. Crab.

„Ik deed het zelf ook”, lacht Marianne van der Wildt (38) wanneer haar wordt gevraagd naar dat ‘gekijk’ in de Vie. „Je bent toch nieuwsgierig als er iemand binnenkomt?” De Purmerendse was vaste gast in de bar – „soms zat ik er wel drie keer per week”. Toen de Vie dichtging, zei ze meteen dat ze dan zelf wel iets zou beginnen. Voor de grap dan, want ze werkte op kantoor en wist niets van het werken in de horeca. 

Maar hoe langer de opvolger van de Vie op zich liet wachten, hoe serieuzer ze werd. Van der Wildt schreef een bedrijfsplan, kreeg de financiering rond en ging op zoek naar een pand in het centrum. Dat bleek onbetaalbaar. Op 1 maart dit jaar opende ze Bar Buka in De Pijp, aan de Albert Cuypstraat.

Mensen die hetzelfde meemaken

Zaterdagavond, negen uur. Het is nog relatief rustig in Bar Buka, er zijn zo’n vijftien vrouwen en een enkele man. Tirza de Fockert (38) is met een paar vriendinnen neergestreken in een hoekje van de zaak. „Ik heb al zeven jaar een relatie en ga niet meer zo veel uit, maar we komen wel af en toe bij Bar Buka”, zegt De Fockert, gemeenteraadslid voor GroenLinks in Amsterdam. „Ik heb wel behoefte aan een community, aan mensen die hetzelfde meemaken.” 

De Fockert denkt dat de sociale veiligheid en herkenning van een exclusieve vrouwenbar belangrijk is voor jonge lesbische en biseksuele meiden. „Nu ga ik expres meer uit, hup van de bank af en naar Bar Buka. Omdat ik wil dat dit blijft bestaan.”

Marianne van der Wildt, eigenaar Bar Buka

Volgens Linda Duits, als onderzoeker verbonden aan genderstudies bij de Universiteit Utrecht, is dit een wereldwijd fenomeen. „Al sinds het begin van de emancipatie, in de jaren vijftig en zestig, waren mannen zichtbaarder in het uitgaansleven.” Dat uitgaan was toen vooral gericht op cruisen – het ontmoeten van andere mannen om daar seks mee te hebben. 

Mannen droegen hun seksuele voorkeur ook veel meer uit, waarschijnlijk omdat homoseksualiteit onder mannen altijd sterker is afgekeurd dan onder vrouwen, vermoedt Duits. „Hoewel seksuele ontmoetingen belangrijker zijn voor gay mannen dan gay vrouwen, is dat niet de volledige verklaring. Ook wat betreft cafés waar je gewoon een biertje drinkt is er veel minder aanbod voor vrouwen.” Mannen, zowel hetero of gay, gaan volgens Duits vaker uit. Vrouwen besteden hun geld anders, bijvoorbeeld aan een koffie- of lunchafspraak. 

„Mannen willen jagen, de stad in. Zodra vrouwen een relatie hebben, gaan ze in de knuffelmodus op de bank zitten. Ze gaan dan pas weer uit als de relatie voorbij is

Marianne van der Wildt 

Bovendien is een bredere ontwikkeling gaande dat er veel minder clubs zijn in het centrum van de stad – weer vanwege die hoge huren. De homohoreca heeft het nog zwaarder, zegt Duits. „Het is financieel lastiger om je op een niche te richten en dat doen lesbobars nu eenmaal.”

Vrouwen gaan minder vaak uit

Ook volgens Bar Buka-eigenaar Van der Wildt gaan vrouwen, en dan vooral lesbische vrouwen, minder vaak uit. „Mannen willen jagen, de stad in. Zodra vrouwen een relatie hebben, gaan ze in de knuffelmodus op de bank zitten. Ze gaan dan pas weer uit als de relatie voorbij is.” 

Toch liet Van der Wildt zich niet tegenhouden door de reputatie van lesbische vrouwen als moeilijke horecadoelgroep. „Ik vond dat dit gewoon moest gebeuren. Voor de community, voor Amsterdam.” 

Wanneer Van der Wildt soms langs het Gerard Douplein loopt, in de buurt van Bar Buka, en ziet dat het daar helemaal vol zit, wil ze dat ook voor haar eigen café. „Maar ja, dat is gewoon niet mijn doelgroep. Ik wil echt een café voor vrouwen zijn en blijven. Als het een heterotent wordt, dan lever ik zo mijn sleutel weer in.”

Cocktails ‘femme’ en ‘pride’

Het is een uur of elf en al een stuk drukker in Bar Buka. De menukaart laat er geen twijfel over bestaan dat Van der Wildt zich richt op lesbische vrouwen. Cocktails hebben namen als ‘femme’, ‘pride’ en ‘gold star’, een begrip dat verwijst naar lesbiennes die (nog) nooit met een man naar bed zijn geweest. De Fockert, niet zonder trots: „Dat ben ik!” Als borrelhapje is er, behalve olijven en focaccia met hummusdip, patat onder het kopje ‘fries before guys’. 

De Fockert bespreekt met vriendinnen Nienke (34) en Marlies (36) – beiden: „Nee, géén achternamen, hoor!” – de verschillen tussen de Vie en Bar Buka. „Hier is de sfeer een stuk relaxter”, merkt Marlies op. „Niet dat je binnenkomt en meteen zo wordt aangekeken. Dat kon onprettig zijn, alsof je een prooi was.” De Fockert knikt instemmend: „Hier zijn minder wolf packs.” 

Volgens Nienke zaten er ook voordelen aan dat sfeertje: „Ik kon gewoon dronken binnenkomen, aan de bar gaan zitten en binnen vijf minuten met iemand zoenen. Dat zie ik hier niet gebeuren.”

Voor Van der Wildt is het nog niet eenvoudig om in de schaduw te staan van de illustere voorganger. „Het gaat hier iedere dag nog wel over de Vie. Dat snap ik, want het heeft 37 jaar bestaan. Maar je moet hier niet met dezelfde verwachtingen komen.” Een belangrijk verschil is dat er in Bar Buka nauwelijks gedanst wordt – gevestigd in een woonomgeving heeft de horeca aan de Albert Cuypstraat aan strengere geluidsnormen te voldoen. Anders gezegd: de muziek mag niet zo hard. „Onze piek is daardoor wat vroeger in de avond, vrouwen komen hier voor drinks and chat. De meesten gaan daarna ergens anders naartoe om te dansen, zoals in de Reguliersdwarsstraat.” 

Er zijn in Amsterdam tal van cafés voor gay mannen waar gay vrouwen ook welkom zijn, zoals de Exit in de Reguliersdwarsstraat of PRIK in de Spuistraat, en bovendien is er op zondagavond De Trut aan de Bilderdijkstraat, die ‘gemengd’ is, of, in de woorden van De Trut zelf: ‘voor potten en flikkers’. Maar toch, de mannen zijn daar altijd in de overgrote meerderheid. Hoewel ze zelf vaak naar gemengde bars ging, vond ze de sfeer daardoor wel ‘anders’, zegt De Fockert. „Gay mannen nemen vaak hun heterovriendinnen mee. Zo is er weer minder ruimte voor de lesbische vrouwen.” Bovendien zijn er bepaalde groepen in de gay mannenscene die op een onvriendelijke manier anderen de maat nemen, bijvoorbeeld op hun uiterlijk, voegt De Fockert toe. „Ik kan me voorstellen dat lesbische vrouwen zich daar niet altijd prettig bij voelen.”

Zo breed mogelijk publiek

Van der Wildt wil ook de vrouwen trekken die niet (meer) uitgaan. In de zomer had ze de wedstrijden van de Oranje Leeuwinnen op groot scherm, en ze vertoonde Anne+, een dramaserie van BNNVARA over een jonge lesbische vrouw. Ook organiseert ze pubquizzen en een cursus stijldansen voor ‘same sex partners’. „Onze huidige clientèle bestaat vooral uit dertigers, maar ik wil een zo breed mogelijk publiek trekken, dus ook oudere vrouwen.” 

Volgend jaar moet het wel nog beter gaan. De community moet ons echt steunen

Marianne van der Wildt  Eigenaar Bar Buka

En dat is niet zonder noodzaak. De zaak loopt „naar tevredenheid”, ze kan haar huur en personeel betalen, „maar volgend jaar moet het wel nog beter gaan. De community moet ons echt steunen.” 

Bar Buka staat in december van dit jaar al flinke concurrentie te wachten. The L Word, een Amerikaanse dramaserie over een lesbische vriendinnengroep in Los Angeles, komt dan met een spin-off. De serie verscheen in 2004 voor het eerst op tv en heeft sindsdien nog niet aan belang of populariteit bij de doelgroep ingeboet. Van der Wildt overweegt The L Word op groot scherm in de zaak te gaan vertonen – alles om te voorkomen dat de dames de hele zaterdagavond met hun verkering op de bank tv gaan zitten kijken.