Hoe makkelijk moet het voor transgender personen zijn om hun wettelijke geslacht aan te passen? Net als Nederland buigen ook andere landen zich over die beladen vraag. In Spanje leidt de kwestie tot een conflict tussen feministen.

Te ingewikkeld en tijdrovend, maar vooral te vernederend: de procedure om je wettelijke geslacht te veranderen is in hun land dringend aan vervanging toe, vinden Spaanse transgender personen. In de huidige transgenderwet uit 2007 moeten zij, net als in Nederland, eerst een deskundigenverklaring van een psycholoog of arts laten zien. Een voorwaarde voor het krijgen van die verklaring: er moet over een periode van twee jaar aan je lichaam zijn gesleuteld. Dat hoeft niet per se met een operatie aan de geslachtsdelen: hormoonbehandelingen of operaties aan de borsten of het gezicht gelden ook.

Die eis is volkomen achterhaald, vindt Irene Montero, minister van Gelijkheid namens de uiterst linkse partij Podemos. In haar voorstel volstaat straks een melding aan de burgerlijke stand voor iedereen vanaf 16 jaar. Als kinderen tussen de 14 en 16 jaar de toestemming hebben van (een van) hun ouders, mogen ook zij hun wettelijk geslacht veranderen zonder enig andere eis.

Strijd tussen feministen

In juni schaarde de regering zich achter dat voorstel. Maar net als in Nederland, waar de VVD en het CDA aarzelen over het schrappen van de deskundigenverklaring, maakt een deel van de coalitie nu terugtrekkende bewegingen. De grootste partij in de regering, de sociaaldemocratische PSOE, zit in haar maag met de wetswijziging. Een deel van haar (vrouwelijke) achterban vreest dat het te makkelijk wordt voor mannen om voor een vrouw door te gaan, en denkt dat zeker kinderen niet zomaar in staat zijn die keuze te maken.

Het bracht de PSOE er afgelopen maandag toe om voor te stellen dat voor kinderen onder de 16 jaar straks de instemming van een rechter nodig is. Die afzwakking stelt de tegenstanders van de wet niet tevreden en heeft tot grote boosheid geleid bij de voorstanders. Op de achtergrond speelt een conflict tussen feministen over de vraag hoe inclusief het feminisme moet zijn. Die verdeling was eerder ook al pijnlijk zichtbaar, op de Internationale Vrouwendag van dit jaar. In Madrid liepen vrouwen in twee verschillende demonstraties door de straten: een van feministen die vóór de nieuwe transgenderwet zijn, en een (minder druk bezochte) van vrouwen die er niets van moeten weten.

Carla Antonelli (63) is voorstander van de wetswijziging

Antonelli werd in 2011 gekozen als parlementslid in de regio Madrid en was daarmee de eerste transgender persoon in een regionaal parlement in Spanje. Ze zegde in oktober haar lidmaatschap van de PSOE op omdat ze teleurgesteld is over de bezwaren tegen de wetswijziging.

‘Deze nieuwe wet zou een waardig leven betekenen. Een leven zonder vernederingen. Zonder verantwoording af te hoeven leggen. En zonder dat een rechter of psychiater bepaalt of je wel echt bent wie je zegt te zijn.

‘Ja, er zijn mensen die het nodig vinden dat zulke experts meebeslissen. Maar er waren een paar decennia geleden ook mensen die dachten dat vrouwen de handtekening van hun ouders of echtgenoot nodig hadden om een bankrekening te openen. Of dat we niet in staat waren om een stembiljet in een stembus te gooien omdat we te hysterisch waren.

‘Wie zegt dat je op je 14de nog niet weet wie je bent, heeft simpelweg nog nooit een transgender kind van dichtbij gezien. Er zijn kinderen die al op hun 6de uiting geven aan hun identiteit en die dat in de jaren erna consequent blijven doen.

‘Iedere persoon met een minimum aan intelligentie zou hard moeten lachen om het idee dat een man die een vrouwenwc of -kleedkamer in wil gaan, eerst zijn wettelijke geslacht laat veranderen. Denk je echt dat een man die ons wil verkrachten een identiteitskaart van een vrouw nodig heeft? Mensen die zoiets zeggen, willen de angst en de haat voeden en een schaduw werpen over de hele transgemeenschap. Alsof we criminelen, seksueel misbruikers en gevaarlijke personen zijn.’



Ángeles Álvarez (61) is tegenstander van de wetswijziging

Álvarez maakte in 2013 bekend dat ze lesbisch is en werd zo de eerste openlijk homoseksuele politicus in het nationale parlement van Spanje, namens de PSOE. Ze is nu onderdeel van de Alliantie tegen het Uitwissen van de Vrouw, die zich fel verzet tegen de wetswijziging.

‘Wij begrijpen het als de staat bij wijze van uitzondering een wijziging van het geslacht toestaat. Wat we niet begrijpen, is dat de staat dat toestaat voor iedereen. (...) Dat er mensen zijn die zich mannelijk voelen, maar hun vrouwelijke lichaam willen houden? Ze mogen zich voelen zoals ze willen, maar de burgerlijke stand houdt niet bij wat de mensen voelen.’

‘Zelfs met een verplichte instemming van de rechter lijkt het me een gruwelijke fout om kinderen op hun 14de hun wettelijke geslacht te laten veranderen. Het veranderen van je wettelijke geslacht bij de burgerlijke stand is de stap die voorafgaat aan de chemische en chirurgische transitie. (...) Stel je voor dat een arts dat vervolg niet wil toestaan, omdat de patiënt volgens de arts niet transgender is maar een stoornis heeft. Dan kan de patiënt die arts voor de rechter slepen. Want deze wet zegt dat je zelf je geslacht bepaalt.

‘Niemand zegt dat je je wettelijke geslacht laat veranderen om vrouwen schade aan te doen. Laten we het niet in het belachelijke trekken. Wat wij zeggen, is dat het een recht is van vrouwen om veilige ruimtes te hebben. Zo simpel is het. Dus als ik in de gevangenis zit en niet samen wil douchen met iemand met mannelijke geslachtsdelen, is dat mijn recht.’




VOLKSKRANT